Paskalya

Paskalya'yi cocuklugumdan beri bol bol cikolata yedigim ve okullarin tatil oldugu bayram olarak animsarim hep. Tavsanlar, yumurtalar, kuslar ve civcivlerle suslu cikolata sepetlerinin salonun bas kosesini kapmasi anlamina gelirdi :) Paskalya gunu, evin veya bahcenin bilumum yerlerine cocuklar icin yumurta seklinde cikolatalarin saklandigini ve evin cocuklari paskalya tavsaninin bu getirdigi cikolatalari bulmak icin yaristigini animsarim. Evet bana Bonn'u, cocukluk arkadasim Charlotte'u ve Ilkolul'u hatilatiyor Paskalya .. Vitrinlerin bahar havasina burundugu donemi hatirlatiyor :)

Hic bir zaman ama cikolatadan da oteye gitmedi bu Paskalya benim icin. Halbuki Hristiyan aleminin en onemli bayramlarindan biri.

Bugun tam Paskalya tatilinde neler yaptigimizi yazacaktim ki, aklimi Paskalya tavsanindan alamadim... Cocukluguma dondum :) Sonra Kinshasa'da boyamis oldugum paskalya yumurtalarini hatirladim (Pisanki). Hani ilk basta kendime cok guldugum ama sonra inceden inceye cok keyifli bir hal alan :P Sonra dusundum, belki de paskalya'nin kendisinden bahsetsem, nasil olur acaba dedim? Karsilikli Hosgoru ve sayginin bu denli onemli oldugu bu donemde, farkli dinlerin bayramlarinin anlamini da bilsek hic de fena olmaz dedim kendi kendime...


Hristiyan inancinda Hz. Isa'nin carmiha gerilmesinden uc gun sonra yeniden dirildigine inanilir. Carmiha gerildigi gunun Good Friday veya Kutsal Cuma olarak anisi tutulur. Hz. Isa'nin yeniden dirilisi ise uc gun sonra meydana gelir. O gun iste Paskalya'dir.

Geleneksel gunes takviminin aksine Paskalya'nin tarihi ay takvimine gore hesaplanir. Kis Ekinoks'undan sonraki ilk Pazar'a denk gelmektedir. Bunun da sebebi Hz. Isa'nin carmiha gerildigi gun, Musevilerin Pesah bayramlarina hazirlandiklari gun oldugundandir. Pesah, Musavi halkinin Misir'dan cikisinin anisina kutlanilan bir bayram (Wikipedia'ci asli :D) Isin asli, Paskalya kelimesinin kendisi de Pesah'dan gelmedir. (Pesah= Hamursuz Bayrami)

Hz. Isa'nin yeniden dirilmesiyle peki bu suslenen yumurtalarin, tavsanlarin, coreklerin ne alakasi var diye de sorar durardim ben de. Netten bir arastiriyim derdim, sonra da unuturdum hep. Bugun kendime gorev edindim sonunda!

Aslina bakilirsa, Yumurtalar, Cikolatalar ve Tavsanlar Hristiyanlik oncesi Pagan inancindaki Equinoks/ Baharin gelisi kutlamarinda kullanilan sembollerden bugune kadar gelmistir.

Mesela Yumurta aslinda antik cagdan itibaren, her bahar donemi yasam ve yeniden dogusu sembolize ettigi icin insanlarin birbirne verdikleri birer hediyeymis.

IV. Yuzyildan itibaren de Kilise Paskalya oncesi 40 gunluk Oruc* doneminde yumurta yemegi yasakladigi icin 40 gun boyunca tuketilmeyen yumurtalar boyanarak birbirine hediye edilirmis. Bugun ise sembolik olarak boyanmis yumurta olmasa da, insanlar birbirlerine cikolatadan yapilmislarini hediye ediyor.
(*40 gunluk oruc Islam'dakinden daha farkli olarak bazi besin maddelerinin tuketilmedigi bir oructur. Tutulma sebebi ise, Hz. Isa'nin colde yapmis oldugu 40gunluk yolculuk ve bu yolculukta Seytanin onu bastan cikarmaya calismasina karsi koyusudur. Diger yandan Hz. Musa'nin 10 Emri almadan onceki colde gecirdigi 40 gunu de temsil etmektedir.)


Eski caglara dayanan gelenekler bir sekilde dinlerle harmanlanip gunumuze kadar gelebilmistir. Paskalya tavsani mesela aslen germen ve nordik ulkelerde bahari ve dogurganligi simgeleyen Astre ve Ost isimli iki tanricacin sembolu. Ingilizce Pasklaya anlamina gelen Easter kelimesi de bu kelimelerden turemistir (Almanca Paskalya= Ostern). Ilk defa Almanya'da tavsanin paskalya ile bagdastirildigini soyluyorlar. O gunden beri de hem Almanya'da hem Fransa'nin Alzas bolgesinde (Almanya sinirinda) cocuklar bahceye bos sebetler koyarak Paskalya tavsaninin gelip icini yumurtalarla doldurmasini bekler.

Bu yumurtalarin cikolatadan olusu da aslinda XVIII. yy. Fransa'ya dayaniyormus :) (Bak gordun mu gene agzinin tadini bilen Fransizlar sayesinde butun bunlar)

Gene Fransa'da, pastanelerin vitrinlerinde yumurta seklindeki cikolatalarin yaninda hep daha buyuk cikolatadan yapilmis Canlar olur. Bunun sebebi ise: VII. yy'dan itibaren, Hz. Isa'nin carmiha gerildigi Cuma'dan bir gun onceden baslayarak (yani persembe) Kilisenin yas tutmasi ve hic bir kilisede canlarin calinmamasi. Fransizlar da bu gelenege "Butun canlar Vatikana gitti, Pasklaya gunu donecekler" deyivermisler. Donduklerinde de yeniden dogumu ve hayati simgeleyen yumurtalarla donuyorlarmis :)

Yumurtalardan devam edeceksek, en kiymetlileri rus Caricesine Faberge tarafindan hediye edilen Faberge Yumurtalaridir.
1885'de Rusya Cari III. Aleksander, karisi icin Faberge'den bir paskalya yumurtasi siparis eder. Disaridan sadece yumurta gibi gozuksede, tipki Matrioska'lar gibi, acildiginda icinde yakut bir tac takan altindan bir horoz varmis. Carice buna bayilmis ve o gunden sonra 1917'ye kadar Faberge Rus Carlik ailesine her Paskalya'da bir yumurta hazirlamis. (Aleksander'dan sonra bu gelenegi II. Nikolas'ta devam ettirmis)



Gecmis Paskalya/ Ekinoks/ Nevruz bayraminiz kultu olsun..


Doganin da uyandigi yok ya, hadi neyse :(

***

el emegi goz nuru / hand made ukranian easter eggs:)
Pisanki: http://www.cs.unc.edu/~yakowenk/pysanky.html